Sân vườn đẹp là một phần trong kiến trúc chung của ngôi nhà, tùy vào điều kiện diện tích, không gian hay sở thích của chủ nhân mà sân vườn có đủ dạng, kích cỡ và hình thức khác nhau. Nhưng dù thế nào đi nữa, thì mảng không gian mở này luôn có tác dụng tích cực đến cảnh quan, thẩm mỹ và ích lợi và tinh thần, sức khỏe cho chủ nhân. Bài viết này sẽ luận bàn về một vài góc nhìn nhỏ của sân vườn trong kiến trúc chung.
Sân và vườn nói chung
Đầu tiên ta phải có định nghĩa chính xác về hai khái niệm này:
– Sân (danh từ): 1 – Khoảng đất trống ở trước hay sau nhà để phơi phóng hoặc để trẻ con chơi; 2 – Khoảng đất rộng để chơi thể thao.
– Vườn (danh từ): khu đất để trồng cây cối, rau cỏ.
(Từ điển tiếng Việt – tác giả Văn Tân chủ biên, NXB Khoa học xã hội – 1977)
– Sân (danh từ): 1 – Khoảng đất trống ở trước hay sau nhà để phơi phóng hoặc để trẻ con chơi; 2 – Khoảng đất rộng để chơi thể thao.
– Vườn (danh từ): khu đất để trồng cây cối, rau cỏ.
(Từ điển tiếng Việt – tác giả Văn Tân chủ biên, NXB Khoa học xã hội – 1977)
Trước nay ta có thể thấy sân nằm ở mọi vị trí xung quanh nhà. Sân trước giúp tạo một khoảng không gian rộng mở, là tầm nhìn cho cả hai phía từ ngoài vào và từ trong ra. Sân còn là nơi phơi phóng nông sản, là nơi cho gia đình hóng mát. Sân sau là nơi chăn thả, chăm sóc gia cầm gia súc… Vườn cũng chiếm một vị trí quan trọng và quen thuộc trong cuộc sống từ xưa đến nay, vườn là tư liệu sản xuất, là nơi trồng tỉa và 1 phần chăn nuôi.
Từ đây, ta có thể thấy sân vườn nói chung là một khoảng đất đi kèm cây cối được trồng tỉa theo định hướng nhất định.
Sân vườn trong kiến trúc nhà ở
Khi xã hội trở nên đa dạng hóa về ngành nghề công việc cũng như mật độ dân cư dày đặc hơn, sân vườn dần trở thành khoảng không gian đem đến không khí mát lành, một tầm nhìn dịu mắt, một nơi để gia đình nghỉ ngơi thư giản… có thể gọi chung là một phần của kiến trúc ngôi nhà.
Sân vườn phản ánh lý tưởng vốn sống dài lâu của con người, điểm này trong ý thức của người phương Đông là: “Thanh xuân vĩnh trú” chứ không phải là khái niệm “Vĩnh sinh” trong ý thức của người phương Tây. Mỗi góc, mỗi nơi trong hoa viên nhà vườn đều thể hiện một mục đích này.
Lúc này sân vườn không đơn giản là khoảng không gian “sân” để trồng cây nữa, đây là một hệ thống tích hợp giữa đất, nước, cây cỏ và không gian. Cụ thể ở đây, sân vườn được bày trí và tạo cảnh hợp lý với căn nhà, là nhưng mảng xanh xen kẽ với hồ nước, với lối đi rải sỏi, với giàn hoa sắc màu… Những thứ này tùy thuộc vào sở thích chủ nhà, vào yếu tố phong thủy, vào điều kiện diện tích không gian và vào kiến trúc chung của ngôi nhà.
Bố trí sân vườn như thế nào?
Như đã nói ở trên, việc thiết kế và bố trí sân vườn phải xét đến nhiều yếu tố. Trong bài này chỉ nêu ra những điều cơ bản cần quan tâm lưu ý, những bài sau sẽ lần lượt nói chi tiết về từng yếu tố cụ thể.
– Hòn non bộ: ở đây là nói chung những yếu tố nước như hồ nước nhỏ, thác nước nhỏ… Nếu có điều kiện trong sân vườn thiết kế những hòn non bộ nhỏ hoặc những vũng nước nhỏ, xung quanh thiết kế các bồn hoa độc lập trồng các loại hoa như hoa đỗ quyên, hoa tầm xuân, hoa mẫu đơn, hoa đón xuân hoặc hoa hồng để hình thành một bức tranh lập thể có sơn có thủy, trăm hoa đua nở và ngát hương thơm.
– Cây xanh: bao gồm các cây gỗ lớn, các dây leo, và loài hoa, cỏ nhỏ… có thể xây một bồn hoa nhỏ trong đó có thể trồng các loại hoa cỏ khác nhau. Bên ngoài bồn hoa có thể trồng các loại hoa như hoa nhân tiêu, hoa mào gà, xuyên hồng, kim ngân, cúc bát nguyệt và tường vi, thạch cúc, kim ngư thảo để hình thành tầng lớp “trước thấp sau cao”, hoặc “trong cao ngoài thấp” có tính lập thể cao. Có thể thiết kế những bồn hoa hẹp, trải dài chạy dưới chân tường bao vườn. Bạn có thể trồng các loại cây họ mây có nhiều cành nhiều lá như bà sơn hổ (cây dây leo bám vào tường và đá), tử mây, hoa khiên ngưu…
– Lối đi: nếu cả vườn là thân thể thì có thể xem lối đi như là huyết mạch. Nó liên kết từng mảng vườn với nhau theo một hướng định sẵn và cuối cùng là chiếm một phần thẩm mỹ quan trọng trong bố cục chung.
